معرفی آزمون های مقایسه میانگین ها با تحلیل خروجی نرم افزار آماری: آزمون چند دامنه ای دانکن
یکی از اساسی ترین سوالات در یک تحقیق، مقایسه ی میانگین یک شاخص دردو یا چند گروه می باشد. برای مثال مقایسه ی نتایج درمان به کمک یک داروی خاص در دو گروه زنان و مردان که مقایسه میانگین ها دردو گروه بوده و با استفاده از آزمون t قابل اجرا است ویا مقایسه ی میانگین یک شاخص در بیش از دو گروه مانند مقایسه نتایج درمان در سه گروه از بیماران که از سه داروی مختلف استفاده می کنند ،گروه اول از پلاسبو(دارونما) ، گروه دوم ازداروی ضدافسردگی سه حلقه ای و گروه سوم گروهی است که یک مهارکننده ی اختصاصی بازجذب سروتین (SSRI) دریافت می کنند . در این حالت ، مقایسه میانگین گروه های مختلف توسط روش آماری تحلیل واریانس (ANOVA) انجام می شود .
پس از تعیین وجود یا عدم وجود اختلاف بین گروه های آزمون (بررسی معنی داری آزمون در جدول آنالیز واریانس)، این سوال مطرح می شود که تفاوت میانگین بین کدام دوگروه معنی دار می باشد؟ در همین راستا روش های متنوعی برای مقایسه ی میانگین بین گروه ها وجود دارد که در ادامه به معرفی تعدادی ازآن هاکه عبارتند از آزمون حداقل تفاوت معنی دار(LSD) ، آزمون دانکن ، آزمون توکی، آزمون دانت و آزمون نیومن کولز می پردازیم . لازم به ذکراست که اجرای این روش ها به کمک نرم افزارهای آماری مانندSPSS , R , SAS ,.. امکان پذیر می باشد .
آزمون چند دامنه ای دانکن : دیگر روشی که به طور وسیع برای مقایسه ی همه جفت میانگین ها مورد استفاده قرارمی گیرد ، آزمون چند دامنه ای دانکن (1955) می باشد. برای اجرای این آزمون ابتدا میانگین تیمارها به صورت افزایشی مرتب و خطای استاندارد هر میانگین به صورت 
معین می شود . برای نمونه هایی با حجم متفاوت نیز، n با میانگین همساز { ni } ها یعنی
جایگزین شده، سپس با تعریف
، p=2,3,...,a ، مقایسه بین میانگین ها انجام می شود. مقادیر
، در سطح معنی داری α و با f درجه آزادی (که برابر درجه آزادی خطا است) ، از جدول دامنه های معنی دار دانکن بدست می آیند.
آزمون تفاوت مشاهده شده بین میانگین ها را از تفاوت بین بزرگترین و کوچکترین میانگین شروع می کنیم که با حداقل دامنه ی معنی دار
مقایسه می شود، سپس تفاوت بین بزرگترین و دومین میانگین کوچکتر از همه را حساب کرده وبا 
مقایسه می کنیم ، این رویه تا زمانی که تمام
جفت میانگین بررسی شوند ادامه می یابد. اگر یک تفاوت مشاهده شده از حداقل دامنه معنی دار مربوط به آن بزرگتر باشد، نتیجه می گیریم که جفت میانگین های مسئله دارای اختلاف معنی دار می باشند . خروجی حاصل از نرم افزار R برای آزمون دانکن 5 گروه تیماری به صورت زیر بدست آمده است .
DUNCAN TEST TO COMPARE MEANS
Confidence Level: 0.95
Dependent Variable: resp
Variation Coefficient: 10.30928 %
Independent Variable: trat
Factors Means
همانطور که مشاهده می شود تنها اختلاف بین میانگین گروه ها ی 1 و5 از نظر آماری معنی دار نمی باشد .
منبع :خلاصه ای بر طرح و تجزیه آزمایش ها . نوشته داگلاس سی . مونت گومری ترجمه محمدرضادهقانی نشرپلک .
نکته : اغلب تصمیم گیری در مورد این که کدامیک از آزمون های معرفی شده ارجحیت دارد ، کار دشواری است و بسته به نظر تحلیلگر آماری مربوطه دارد، لیکن کارمر و اسوانسن در مطالعه ای که در مورد تعدادی از روشهای مقایسه ای چندگانه انجام دادند اعلام کردند که روش حداقل اختلاف معنی دار روش بسیار مؤثری برای نشان دادن اختلاف های واقعی میانگین ها می باشد مشروط بر این که تنها پس از معنی دار بودن آزمون f تجزیه واریانس استفاده شود. آن ها همچنین قابلیت شناسایی مناسب تفاوت های واقعی را با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن گزارش کردند.
روش انتخاب موضوع پایان نامه
یکی از مشکلات و سوااات شایع در ذھن اکثر دانشجویان کارشناسی ارشد ودکترا و یا کسانی که قصد ادامه تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی دارند این است که چه موضوعی برای تحقیق پایان نامه تحصیلات تکمیلی ورساله دکترا انتخاب بشود و چگونه این موضوع پایان نامه انتخاب بشود. بنابراین نکات زیر را بصورت دسته بندی شده و درمسیری که جریان معنی آنھا پشت سر ھم کامل بشود به شرح زیر تقدیم می کنیم تا خواننده محترم ایده ھایی ازفرایند شناسایی و انتخاب موضوع پایان نامه داشته باشد.
نکته اول. سوال پایان نامه:
برای آنکه یک پایان نامه انجام بشود, قاعدتا باید یک سوال در ذھن ما وجود داشته باشد. برای رسیدن به پاسخ این سوال اقدام به طراحی یک پژوھش کرده وبعدا آن پژوھش را تبدیل به پایان نامه می کنیم. بنابراین دراغلب موارد, یک سوال مشخصی که ممکن است فی البداھه به ذھن یک پژوھشگر رسیده باشد, جرقه انجام یک پژوھش و پایان نامه را بزند.
نکته دوم. وجود مشکل
گاھی , وجود یک مشکل در یک فرایند, وجود یک ضعف در یک سیستم, وجود یک نقص و یا مشابھم, باعث می شود که ذھن پژوھشگر را متوجه به این نکته بکند که احتمالا انجام یک پژوھش می تواند راھکاری برای رفع مشکل, ارتقای سیستم یا حذف نقص مشاھده شده را ارائه بدھد. بنابراین دربرخی موارد, جرقه انجام پایان نامه توسط مشاھده یک مشکل یا ضعف یا نقص توسط پژوھشگر است که ایشان را به سمت انجام پژوھشی برای رفع مشکل سوق می دھد. بنابراین, بعد از مطالعه نکته اول ونکته دوم, ممکن است ما به خود بگوییم که :
سوال که مشخص است, مشکل یا نقص ھم که مشخص است. بنابراین دیگر چه چیز از این ساده تر؟ یک پژوھش طراحی می کنیم که به رسیدن به پاسخ آن سوال یا به رفع آن مشکل منتھی بشود.
با اینحال, لازم به توضیح است که مسئله به این سادگی ھا ھم نیست که با مشاھده یک سوال یا یک نقص یا مشکل بلافاصله بساط انجام یک پایان نامه را برپا کنیم. پس چه باید کرد؟ پاسخ این سوال در نکته سوم آمده است.
نکته سوم. عجله نکنید!
وقتی که یک سوال مشخص یا یک مشکل مشخص خودش را به ذھن پژوھشگر بنمایاند, دراین مرحله نمی توان به سادگی تصمیم به اجرای یک پژوھش سیستماتیک مشخص کرد. بلکه قبل از ھر چیزی باید برویم و ببینیم که آیا قبلا کسی دیگر ھم آن سوال در ذھنش رسیده است؟ آیا قبلا کسی دیگر ھم با آن مشکل یانقص موجود ویا ضعف مورد اشاره, در جایی دیگر ودرکشوری دیگر ودر سیستم یا جامعه ای دیگر مشاھده کرده است یا خیر؟ چه بسا که قبلا دیگران ھم با مشکل مشابه یا سوالات مشابه برخورد کرده باشند و اتفاقا پژوھشھایی انجام داده و به پاسخ آن سوالات رسیده باشند. بنابراین چه دلیلی دارد که ما ھم بیاییم ووقت و انرژی و بودجه و امکانات و لوازم و ابزار خودمان را صرف کنیم تا پایان نامه ای را اجرا کنیم که قبلا دیگران انجام داده اند؟
پسچه باید کرد؟ پاسخ در نکته چھارم آمده است.
نکته چھارم. شاید دیگران پاسخ ما را قبلا داده اند:
به محض بارز شدن یک سوال پژوھشی ویا نشان داده شدن یک مشکل, لازم نیست بلافاصله اقدام به پژوھش برای فیلدھای پایان نامه نمود. ساده ترین کار این است که از طریق دیتابیسھای مرتبط با ھمان فیلد پژوھشی ( مثلا پامبد برای علوم پزشکی وبھداشت ) ویا دیتابیستھای ناشران بزرگ ( مانند الزویر ) و یا ازطریق دسترسی به سیستم ھای آنلاینی که امکان جستجوی ھمزمان از چندین منبع را فراھم کرده اند, و یا از طریق جستجو در منابع نمایه کننده پایان نامه ھای تحصیلات تکمیلی, اقدام به یک جستجوی مقدماتی کرد و ممکن است نه یک پاسخ بلکه دھھا پاسخ برای سوالی که در ذھن ما وجود دارد, خودشان را نشان بدھند. دراغلب موارد, حتی تخصصی ترین جستجو ھا ھم
ممکن است نقطه شروع شان گوگل باشد.
بله ھمان که یک موتور جستجوی عمومی یا ھمه چیز یاب است و کوچک و بزرگ ازش استفاده می کنند, ممکن است نقطه شروع فرایند جستجوی سیستماتیک توسط یک پژوھشگر درمقاطع تحصیلات تکمیلی باشد.
نتایج مقدماتی جستجو در گوگل معمولا مسیر جستجوگر را به سایر دیتابیسھای دسته بندی شده موضوعی راھنمایی خواھد کرد. بنابراین فرض را بر این می گیریم که با یک جستجوی مقدماتی ویا جستجوھای تکمیلی متعاقب آن, دراغلب موارد پژوھشگر پاسخ سوالش را پیدا خواھد کرد و لذا نیازی به انجام پایان نامه نخواھد بود. اصلا یک مسئله مھمتراین است که اصولا یک پژوھشگر که به کارھای پایان نامه آکادمیک مشغول است, ممکن است درسیر مطالعات وپژوھش ھای متعددی که انجام می دھد , به یک موضوع پایان نامه ی مشخص برسد ویک موضوع پژوھش مشخصی در ذھنش بیاید که بخواھد آن پژوھش را به پایان نامه تبدیل کند. چنین پژوھشگری ممکن است طبق روال طبیعی و ترادیشنال, بیاید و پروپوزال پژوھشی خود رابه یک دانشگاه تحویل بدھد و از آنھا درخواست نماید که به ایشان اجازه بدھند تا پژوھش خود را درقالب یک پایان نامه دکترا یا پایان نامه ارشد انجام دهد و از امکانات دانشگاه در اجرای پژوھش ھم استفاده کند.
خوب, حالا ممکن است سوال بشود که دانشجویی که به دنبال مدرک دکترا یا کارشناسی ارشد یا بالاتر از آن می گردد و لازم است که حتما یک عنوان پایان نامه خوب و جالب را پیدا کند تا براساس آن عنوان پایان نامه بتواند یکپروپوزال پژوھشی جالب را تدوین کند تا براساس آن پروپوزال پژوھشی بتواند پذیرش دکترا یا کارشناسی ارشد از فلان دانشگاه درفلان کشور را بگیرد, تکلیفش چیست؟ درادامه توضیح داده ام.
نکته پنجم. توجه به علایق و توانمندی ھا:
راحت بگویم, در این مرحله باید اول از ھر چیز به علایق پژوھشی خود فکر کنید و نه به آن موضوع پایان نامه ای که ممکن است فلان دانشگاه یا فلان مرکز پژوھشی نیاز داشته باشد ھرچند که رویکرد دوم ھم کلا مردود نیست ولی بیشتر به کار پژوھشگران حرفه ای که بدنبال پژوھشھای تعریف شده می گردند می آید نه متقاضیان ورود به دوره تحصیلات تکمیلی . بنابراین متقاضی چنین مقاطعی باید قبل از ھرچیز خودش را بشناسد که براساس توانایی ھایش ازنظر تکنیک و توانایی ھای فنی وکاربردی منجمله کار با ابزار آزمایشگاھی مشخص و یا علایق علمی خودش, یک حیطه پژوھشی را برای خودش درنظر بگیرد و جستجویش برای انتخاب موضوع پژوھش ( دراینجا بخوانید: موضوع پایان نامه کارشناسی ارشد یا دکترا) , محدود به ھمان حیطه علمی بنماید. بنابراین مرحله اول شناسایی حیطه
پژوھشی مورد علاقه است. مرحله بعدی چیست؟
پاسخ: مرحله بعدی یک جمع آوری اطلاعات اولیه است که درنکته بعد معرفی کرده ام.
نکته ششم. جمع آوری اطلاعات اولیه:
این مرحله شامل یک جستجو است که می تواند بصورت آنلاین در یکی از دیتابیسھای تخصصی مرتبط با ھمان فیلد تحقیق کند و پژوھشگر در این مرحله بصورت ظاھرا بی ھدف ولی ھدفدار, به دنبال چیزھایی می گردد که خودش ھم ھنوز ھیچ ایده ای ندارد که آن چیزھا چه چیزھایی است.
این مرحله را پیشنھاد می کنم که چند ھفته به طول بیانجامد. در این مرحله پژوھشگر خوب است با دوستان وھمکارانی که در ھمان فیلد پایان نامه مد نظر کار می کنند تماس بگیرد و صحبت کند و نظرات آنھا را درمورد پژوھش ھای انجام نشده در آن فیلد علمی جویا شود. این مرحله عملا جستجو ھم محسوب نمی شود بلکه نگاھی جسته و گریخته به آخرین مقالات منتشر شده در حیطه علمی مربوطه را شامل می شود. درحقیقت, جستجوی موضوع پایان نامه مرحله ای است که بعد از این مرحله به وقوع خواھد پیوست. به عبارت دیگر, ماحصل این مرحله این خواھد بود که پژوھشگر ما احتمالا با چند موضوع پایان نامه پژوهشی آشنا می شود که آن موضوعات نه تنھا مورد علاقه ایشان
است, بلکه ایشان احتمالا توانایی عملی و تکنیکی و آزمایشگاھی برای انجام پژوھش در آن موضوعات خاص را ھم دارد.
لازم به گفتن است که جستجوی اصلی پژوھشگر تا ھمینجا خوب پیش رفته است ولی آن بخش از جستجو که شامل جستجوی سیستماتیک در دیتابیس ھای مقالات و پایان نامه ھا است , مرحله ای است که ازاین به بعد باید به وقوع بپیوندد. ماحصل این مرحله این خواھد بود که پژوھشگر ما تازه دریافته است که چه چیزھایی را باید برود و جستجو کند. یعنی آنکه: جستجوھایی که از این مرحله به بعد انجام خواھد داد جستجوھایی کاملا سیستماتیک و ھدفدار خواھد بود.
نکته ھفتم. پیشنھاد من برای انتخاب موضوع پژوھشی مشخص:
جای ھیچ توضیحی باقی نمانده است که دراین مرحله پژوھشگر باید برود و بر روی یک یا چند موضوع محدودی که انتخاب کرده است جستجوی تکمیلی کند. دراین مرحله پیشنھاد من این است:
"بروید و یک مقاله مروری را در مورد موضوع مورد علاقه تان پیدا کرده و به دقت و عمیقا مطالعه کنید".
ممکن است سوال شود که چرا مقاله مروری؟ جرا نرویم ومقالات اوریجینال را مطالعه کنیم تا با آخرین یافته ھای علمی در حواشی آن موضوع احتمالی آشنا بشویم؟ پاسخ این است که مقالات مروری نه ھر مقاله مروری , بلکه مقالات مروری ارزشمند , مقالاتی ھستند که یک موضوع پژوھشی را کامل بررسی می کنند و در آن مقالات به دھھا مقاله اوریجینال دیگر درھمان موضوع ارجاع داده شده و یافته ھای آن مقالات اوریجینال در داخل آن مقاله مروری از نقطه نظرھای مختلف اعم از متدلوژی ھای بکار رفته, آنالیز ھای آماری بکار رفته , و جامعه ھای پژوھشیبصورت دسته بندی شده به بحث گذارده شده است.
بنابراین نتیجه مطالعه عمیق یک مقاله مروری دراین مرحله شامل موارد زیر خواھد بود:
یک. با مطالعه تنھا یک مقاله , برآورد یا تخمینی از وضعیت دانسته ھا و ندانسته ھای علمی در حواشی ھمان موضوع پژوھشی به دست می آوریم بنابراین به ما کمک می کند که Gap in knowledge را پیدا کنیم و بدانیم که چه سوالاتی در این موضوع وجود دارد که ھنوز پاسخشان داده نشده است. این سوالات می تواند ما را رھنمون به انتخاب یک موضوع پایان نامه مشخص ویا یک موضوع پایان نامه مقطع تحصیلی کند.
دو. معمولا مقالات مروری در انتھایشان به این شکل به پایان می رسند که آن پژوھشگر برجسته و دانشمندی که خبره و صاحب نظر بوده و آن مقاله مروری را نوشته است, برآوردی از مسیر ھای پیش روی پژوھشگران در پژوھش ھای آتی را ارائه می دھد.
سه. مقالات مروری تاپ نه ھر مقاله مرری, فقط مقالات مروری تاپ که درمجلات تاپ منتشر می شوند, معمولا پژوھشھای اوریجینال را از چندین نقطه نظر بررسی و به بحث ومقایسه می گذارند. در بالا ھم به برخی از آن زاویه ھا اشاره کردم, منجمله متدلوژی ھای بکاررفته در پژوھش ھای مختلف, جامعه ھای مطالعه مختلف با مشخصات و آنالیز ھای آماری بکار رفته در پژوھش ھای آن موضوع.
بنابراین پژوھشگر ما می تواند دریابد که چه پژوھش ھایی بر روی چه متغیرھایی و با چه متدھایی در آن موضوع پایان نامه مشخص انجام شده است و آن پژوھش ھا بر روی کدام جامعه ھا یا Study population ھا بوده است. ممکن است پژھشگر به ذھنش برسد که باید یک پژوھش دیگری با متدلوژی دیگری انجام بشود که مثلا متغیرھای دیگری را ھم در پایان نامه دخیل کند و یا اصلا اگر یک نفر فلان پژوھش را در یک جامعه دیگر انجام داده است احتمالا شاید دلیلی محکم بر ضرورت اجرای ھمان پژوھش با ھمان متدلوژی ویا متدلوژی متفاوت در یک جامعه دیگر وجود داشته باشد.
بنابراین مسیری برای پژوھش جدید مشخص می شود. ممکن است ما به این نتیجه برسیم که اگر پژوھشی مشابه یا متفاوت را در جایی دیگر ویا درھمان جامعه ولی با یک متدلوژی دیگری اجرا کنیم که به سوالات دیگری بر روی ھمان جامعه پژوھش پاسخ بدھد, آن پژوھش یک کار جدید خواھد بود. بنابراین ما ھایپوتزھای جدیدی خواھیم داشت که می توانند نقطه شروع طراحی پروپوزال پژوھشی ما باشند.
درمرحله بعد چه کنیم؟
پاسخ: باز ھم برویم ویک مقاله مروری دیگر را ھم پیدا کنیم و مطالعه کنیم. بعد از آن مقاله دوم ھم، باز ھم برویم و یک مقاله مروری دیگر را ھم پیدا کنیم و به دقت مطالعه کنیم.
چرا؟ زیرا مطالعه چندین مقاله مروری از این جھت مھم است که ھر کدام ممکن است با دیدگاه ھای متفاوتی وتوسط افراد صاحبنظر متفاوتی تدوین شده باشند وھرکدام ممکن است در راھنمایی ما به سمت ھایپوتزھایی (فرضیه های) جدید موثر باشند و یا حتی ھایپوتزھایی را که بعداز مطالعه یک مقاله مروری طراحی کرده ایم تغییر بدھند یا اصلاح کنند.
مرحله بعد چیست؟
پاسخ: مرحله بعد این است که اینبار یک بار دیگر جستجوی تخصصی خود بر روی موضوعپایان نامه مورد نظر را در دیتابیسھای تخصصی مرتبط تکرار کنیم. اینبار, تعداد قابل توجھی از مقالات اوریجینال مرتبط با موضوع را پیدا کنیم و ابتدا Abstract ھای آنھا را مطالعه کنیم وھرکدام جذاب بود سپس فول تکست آنرا ھم دانلود و مطالعه کنیم.
محصول نھایی چیست؟
محصول نھایی این خواھد بود که :
یک. پژوھشگر می داند چه نادانسته ھایی در این فیلد علمی واختصاصا در حواشی موضوع یا چند موضوع محدودی کهبرای پایان نامه انتخاب کرده است وجود دارد.
دو. پژوھشگر یک یا چند موضوع مشخص را برای انجام پژوھش مقطع کارشناسی ارشد یا دکترای خود پیدا کرده است.
سه. پژوھشگر آمادگی این را دارد که برای آن موضوع یک پروپوزال پژوھشی خوب و جالب نگارش کند.
سوال. اقدامات عملی بعدی چیست؟
پاسخ: دراین مرحله پیشنھاد می شود اگر چند موضوع وجود دارد برای ھر کدام از آن موضوعات یک پروپوزال پژوھشی بصورت خیلی خلاصه در حد یک تا دو پاراگراف تدوین بشود. سپس خلاصه پروپوزالھا را با یک یا چند استادی که درھمان فیلد یاموضوع پایان نامه، پژوهش می کنند و دردانشگاه ھای موردنظر دانشجو مستقر ھستند به اشتراک بگذارد و تقاضا کند که نظرشان را درمورد تدوین یک پروپوزال پژوھشی نسبتا کامل چند صفحه ای بر روی یکی از آن موضوعات بگویند.
ممکن است استاد مربوطه یکی از این موضوعات را انتخاب کند و متعاقبا دانشجوی آینده ما یک پروپوزال سه تا چھار صفحه ای تھیه و به استاد نشان داده و استاد حاضر بشود که راھنمایی این فرد را در طی دوره کارشناسی ارشد یا دکترا بر عھده بگیرد ویا حتی بگوید که حاضر است برای ایشان بورسیه یا بودجه تحقیقاتی ویا حقوق پژوھشی وگرانت جور کند. حتی ممکن است استاد مربوطه خودش از قبل یکسری موضوعاتی برای پایان نامه داشته باشد و از آنجایی که پژوھشگر ما را فردی قابل و توانمند شناخته است راساس رزومه پژوھشگر وبراساس کیفیت پروپوزالی که نگارش کرده است به ایشان پیشنھاد بکند که اصلا آن موضوعات را ھمه را کنار بگذارد و بیاید و روی یک موضوع پایان نامه دیگری که اتفاقا استاد بر روی آن موضوع پایان نامه بودجه پژوھشی اختصاصی ھم در اختیار دارد کار بکند. بنابراین از این نقطه به بعد ھمه چیز ممکن است و ما امیدوارم که ھمه این چیزھا در مسیر رشد و تعالی پژوھشگر فرضی ما و رسیدن ایشان به تمام اھداف و آرزوھایی که در سر داشته است باشد.
ما در انتخاب موضوع پایان نامه همراه شما هستیم.
آموزش پروپزال
چگونگی نگارش پروپزال
شرح نگارش پروپزال را به شیوه زیر توضیح می دهیم:
الف- عنوان موضوع پژوهش: بصورت یک جمله واضح و روشن عبارت موضوع پژوهش در ابتدا بیان می شود که البته متغیرهای اصلی پژوهش در جمله عنوان موضوع بکار گرفته می شود.
ب- نوع پژوهش که از نظر هدف (کاربردی یا بنیادی) و از نظر ماهیت و روش در ابتدای طرح تحقیق آورده می شود.
پس از بیان دو مورد فوق موارد زیر برای تشریح اجزای طرح تحقیق آورده می شود:
1- بیان مسئله
هر پژوهش علمی با طرح سوال یا مساله ای آغاز می شود که تحقیق برای پاسخگویی به آن انجام می گیرد؛ مسئله و موضوع تحقیق عبارت است از شرایطی که وجود دارد و در ذهن پژوهشگر ایجاد سئوال می کند و پژوهشگر را بر می انگیزد که در آن کندوکاو کند. این مسئله، مشکل احساس شده ای است که محقق به حل آن علاقه مند است و می خواهد راه حل آن را بیابد. هنگامی که محقق چنین احساسی پیدا می کند می توان گفت که او موضوع و مسئله تحقیق خویش را انتخاب کرده است. اما احتمالاً از بیان آن به گونه ای که دیگران نیز آن را ادراک کنند، عاجز است.
معمولاً مسئله و موضوع پایان نامه به صورت سئوالی بیان نمی شود، بلکه به صورت یک جمله کامل مثبت، دقیق و صریح مطرح می گردد. به سخن دیگر، مسئله و موضوع پژوهش بایستی به گونه ای تنظیم و بیان شود که به طور عملی قابل بررسی و تحقیق باشد. انتخاب کلمات باید با دقت و با توجه به مسئله و موضوع انتخابی باشد؛ به گونه ای که کلمات دقیقاً معنای مورد نظر را برسانند و از لحاظ پژوهش قابل بررسی عملی و علمی باشند.
محقق باید در بیان یا تعریف مساله به تشریح این موارد بپردازد: معرفی دقیق مساله، معرفی جنبه های مجهول و مبهم، معرفی متغیرهای مربوط همراه با مدل نظری معرف روابط بین متغیرها، تعاریف عملیاتی، منظور و مقصود تحقیق و سرانجام تشریح دقیق ابعاد و حدود مساله تحقیق و تمیز آن نسبت به مسائل دیگر. بیان مسئله بایستی به نحوی باشد که چگونگی بررسی متغیر یا متغیرها، مکان و دامنه و وسعت پژوهش را روشن کند.
2- اهمیت و ضرورت پژوهش
اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش عبارت است از مجموع اطلاعاتی که مشخص می کند نتایج این تحقیق، تا چه حد بر ای محقق و نیز تا چه حد برای دیگران مفید و مثمر می باشد. به عبارت دیگر، نتایج این تحقیق منشأ چه دستاوردها و آگاهی های جدیدی است؟؛ به هنگام نوشتن اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش توجه داشته باشید که اولاً، مشخص کنید که این پژوهش چه موردی را برای دیگران روشن خواهد کرد و یا در چه موردی اطلاعات جدیدی در اختیار دیگران خواهد گذاشت. ثانیاً، نتایج حاصل از این پژوهش در کجا و کدام قسمت و چگونه مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
در این زمینه باید معلوم شود که نتایج حاصل از این پژوهش چگونه در قسمت های مختلف آموزش، خدمات و مدیریت حرفه موردنظر و یا گسترش علم به طور اعم تأثیر خواهد گذاشت.
2- وجوه تمایز پژوهش
در این بخش باید مشخص شود که پژوهش شما با سایر پژوهش های انجام شده در این زمینه چه تفاوت هایی دارد و به کدام جنبه پرداخته اید که دیگران به آن نپرداخته اند. گاهی روش پژوهش و حتی ابزار پژوهش ما با دیگران شبیه است، آنجا لازم است متغییر ها تغییر کند ویا ابعاد، دامنه و محیط پژوهش فرق کند، تا کار به صورت نو جلوه گر شود. وجوه تمایز یک پژوهش با سایر پژوهش های مشابه است که لزوم بررسی را توجیه می کند. بطور کلی بدون تمایز پژوهش، بیشتر اوقات دلیلی برای تکرا یک پژوهش وجود ندارد
4- زمینه و تاریخچه مختصری از موضوع پژوهش
در این قسمت توضیح داده می شود که چرا مسئله انتخاب شده، یک مسئله عمده حرفه ای و یا اجتماعی بوده و نیاز به تحقیق دارد. به سخن دیگر، اهمیت مسئله پژوهش، مسئله و موضوعی است که باید مورد تحقیق قرار گیرد، جواب می دهد. بیان تاریخچه مختصری از موضوع مورد تحقیق معلوم می دارد که این موضوع، از چه زمانی و به چه ترتیبی در جامعه به صورت مسئله درآمده و چه تحولی در جامعه داشته است. در هنگام توجیه لزوم انجام پژوهش، از تجربیات و مشاهدات شخصی پژوهشگر، از مدارک و دلایل آماری، از نتایج مطالعات انجام شده در گذشته و نوشته های علمی موجود، استفاده می شود و تمام ابعاد و جوانب مسئله مورد نظر قرار می گیرد.
به بیانی دیگر در قسمت زمینه و تاریخچه مختصر موضوع پژوهش، پژوهشگر بایستی پاسخگو و روشنگر نکات عمده زیر باشد:
1-نیاز به پژوهش این موضوع خاص (در اقتصاد، علوم اجتماعی، مدیریت و...)
2-مناسب بودن مسئله پژوهش و اهمیت آن (در اقتصاد، علوم اجتماعی، مدیریت و...)
3-فراوانی و پراکندگی مسئله در جامعه
4-مسایل و مشکلاتی که بر اثر وجود این مسئله در جامعه، ناشی شده اند.
5- اهداف پژوهش
در پژوهش اهداف به دو صورت کلی و ویژه مطرح می شود.
اهداف کلی
هدف کلی عبارت از منظور و مقصود نهایی از انجام پژوهش است. هدف کلی مستقیماً از مسئله پژوهش مشتق می شود؛ در واقع یکی از اهداف کلی، خود موضوع تحقیق است که معلوم می دارد پژوهش چه چیز را دنبال می کند و یا قصد تعیین آن را دارد. همچنین هدف کلی دیگر، معمولاً پیشنهاد هایی است که براساس یافته ها ارایه می شوند.
اهداف ویژه
اهداف ویژه تحقیق که اصولاً از مسئله پژوهش و اهداف کلی نشأت می گیرند را می توان «خرده مسئله پژوهش» نیز نامید. محقق با بیان این اهداف دقیقاً تصریح می کند که در این تحقیق چه انجام می شود و چه انجام نمی شود.
هر پژوهش می تواند چندین هدف ویژه داشته باشد و از آنجا که تمامی مراحل و ریزه کاریهای تحقیق بایستی به صورت بیانیه های مجزا و مشخص و با کلمات دقیق، که مشخصاً قابل آزمودن و بررسی است، نوشته شود؛ لذا اهداف ویژه نیز باید به صورتی بیان شود که در آن متغیر یا عامل مورد مطالعه، چگونگی انجام پژوهش، زمان، مکان، واحد و نمونه مورد پژوهش کاملاً مشخص باشد؛ به طوری که محقق بتواند آنها را در معرض آزمایش و آزمون بگذارد.
می توان ادعا کرد که اهداف ویژه پژوهش، راهنمایی برای تهیه و تدوین ابزار گردآوری اطلاعات است. بنابراین ضروری است اهداف ویژه به نحوی بیان شوند که بر علمی بودن نتایج پژوهش تأکید داشته باشند و چارچوبی مناسب، برای تجزیه و تحلیل آماری ارایه دهند.
غیر از این دو هدف آرمانی در ابتدا و اهداف کاربردی در انتهای همین قسمت آورده می شود.
6- متغیرها
به طور کلی، متغیرها آن شرایط یا خصوصیاتی هستند که پژوهشگر آنها را دستکاری، کنترل یا مشاهده می کند. به سخن دیگر، متغیر عبارت از ویژگی، صفت یا عاملی است که بین افراد جامعه مشترک بوده و می تواند مقادیر کمی و ارزش های متفاوتی داشته باشد.
متغیر مستقل یا تأثیرگذار
این متغیر در تغییرات خود مستقل می باشد و به عامل دیگری در پژوهش وابسته نیست. در واقع متغیرهای مستقل آن دسته از شرایط یا خصوصیاتی است که پژوهشگر، در کاوش تحقیقی خود آنها را دستکاری و کنترل می کند تا رابطه علّی آنها را با متغیر دیگری در موقعیتی ویژه مشاهده و بررسی نماید.
متغیر وابسته یا تأثیرپذیر
شرایط یا ویژگی هایی است که چون پژوهشگر، متغیر مستقل را در فعالیتهای حوزه تحقیق، وارد یا خارج می کند و یا آن را تغییر می دهد، ظاهر یا محو شود و یا تغییر کند. به عبارت دیگر، متغیر وابسته نتیجه اعمال و تغییرات متغیر مستقل است و نمی تواند به خودی خود وجود داشته باشد. در تحقیقات، محقق به اندازه گیری و مشاهده این تغییرات وابسته مبادرت می کند و گاهی آن را «معیار یا شاخص سنجش» نیز می نامند.
متغیرهای نامربوط یا ناخواسته
متغیرهای ناخواسته و یا مزاحم به آن دست از متغیرهایی اطلاق می شود که غیر از متغیرهای مستقل و وابسته بوده و یا مورد نظر پژوهشگر نمی باشند و یا محقق از کنترل آنها عاجز است ولی بر نتیجه پژوهش تأثیر دارند. لذا، برای اینکه محقق بتواند فرض پژوهش خود را به طور معتبری آزمون کند و یا پاسخ های قابل اطمینان برای سئوالات پژوهش فراهم نماید، لازم است این متغیرها را تا حد امکان کنترل کند و یا حداقل به شناسایی آنها مبادرت نماید.
6- فرضیه یا فرضیه های پژوهش
فرضیه یک بیانیه ظنّی و حدسی و مبتنی بر دانش و آگاهی های گذشته محقق می باشد که در محک آزمایش عملی سنجیده می شود. معمولاً وقتی فرد در مقابل مشکلی قرار می گیرد سعی می کند ریشه مشکل را حدس بزند و بگوید راه حل آن کدام است؟ به عبارت دیگر؛ فرضیه حدسی است علمی و عقلانی درباره چگونگی روابط بین دو یا چند متغیر.
به زبانی ساده می توان گفت که وقتی ما فرضیه را بیان می کنیم در حقیقت می گوییم: «اگر چنین و چنین رخ دهد، چنان و چنان نتیجه خواهد شد». بنابراین اگر درست توجه شود، ملاحظه می گردد که فرضیه در واقع، ویژه ترین حالت نظریه است؛ زیرا نظریه مجموعه ای از فرض هاست و ریشه این دو در سابقه ذهنی و در تجارب گذشته محقق است و تنها تفاوت فاحش آنها، خاص بودن فرضیه و کلی بودن نظریه می باشد.
هنگام بیان فرضیه در حقیقت محقق حدس علمی می زند که چنانچه با یکی از متغیرها چنین بازی شود و یا در آن چنین دخل و تصرفی به عمل آید و یا این چنین دستکاری گردد، چنان نتیجه ای عاید خواهد شد. روابط بین متغیرها در فرضیه های معمولاً به صورت های زیر انجام می شود:
1-بررسی میزان تفاوت اثر
2-بررسی میزان رابطه همبستگی و جهت آن
3-بررسی میزان رابطه علت و معلولی (اثر علّی)
8- سئوال های پژوهش
همان گونه که اشاره شد، فرضیه های پژوهش باید مورد آزمایش قرار گیرند و نهایتاً گفته شود که فرضیه مورد قبول است یا نه. احتمالاً در برخی از پژوهش ها طرح فرضیه ها به گونه ای که بتوان از طریق آزمون های آماری پذیرش و یا رد آنها را آزمود مقدور نیست؛ لذا در این گونه موارد فرضیه های تحقیق به صورت سئوال نوشته می شود و محقق در پایان تحقیق بایستی قادر باشد به این سئوالات پاسخ دهد. این سئوالات را سئوال های ویژه پژوهش می خوانند و در پایان نامه ها و گزارش های تحقیق تحت عنوان سئوال های ویژه پژوهش مطرح می گردند.
چنانچه پژوهشی تنها دارای یک متغیر باشد و پژوهشگر فقط قصد توصیف چگونگی وضع آن متغیر را داشته باشد بهتر است که محقق به جای بیان فرضیه های تحقیق، سئوال هایی برای این نوع پژوهش مطرح کند. این سئوال ها معمولاً از اهداف پژوهش مشتق می گردند و در جریان تحقیق به معرض آزمایش گذاشته می شوند و در واقع نتیجه پژوهش، بایستی به این سئوال ها پاسخ دهد.
9- جامعه و نمونه آماری پژوهش
جامعه آماری پژوهش عبارت است از مجموعه ای از افراد یا اشیا که دارای ویژگی های همگون و قابل اندازه گیری می باشند. نمونه پژوهش از این چنین جامعه ای اخذ می گردد و نتیجه پژوهش به آن جامعه تعمیم داده می شود. نمونه پژوهش عبارت است از یک گروه منتخب از جامعه پژوهش که باید دارای خصوصیات و صفات جامعه پژوهش باشد تا بتوان پژوهش را به آن تعمیم داد. نمونه پژوهش باید معرف مشخصات و ویژگی هایی که در موضوع پژوهش دارای اهمیت است، باشد. هنگام گزینش نمونه باید به نکات زیر توجه نمود:
الف- تعداد یا حجم نمونه: در طرح تحقیق نحوه تعیین حجم نمونه باید توضیح داده شود. تعداد افراد یا اشیایی که به عنوان نمونه تحقیق در پژوهش شرکت داده می شوند، باید مشخص شود. این تعداد یا به صورت عددی مشخص می گردد (برای مثال، 60 دانشجوی مدیریت)؛ یا با کلماتی مانند: کلیه، سه چهارم و غیره. برای مثال، کلیه دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه تربیت معلم. در تعیین حجم و یا اندازه نمونه، عوامل گوناگونی دخالت دارند که عبارتند از:
اهداف تحقیق، روش تحقیق و روش های آماری وابسته به آن، امکانات مالی و زمانی محقق، حجم جامعه، نحوه کنترل متغیرهای ناخواسته، میزان تأثیرپذیری متغیر وابسته از متغیر مستقل، درصد خطاپذیری در نتایج، میزان همگونی متغیرها و عوامل مورد مطالعه در جامعه و میزان روایی و پایانی ابزار گردآوری داده ها.
ب- روش نمونه گیری: برای انتخاب نمونه تحقیق، روش های مختلفی توسط صاحب نظران ارایه شده است که در کتاب های روش تحقیق توضیح آنها آمده است و در درس روش های تحقیق نیز در مورد آنها بحث می شود. از آن جمله می توان نمونه گیری تصادفی ساده، تصادفی با استفاده از جداول اعداد تصادفی، تصادفی طبقه ای و تصادفی ناحیه ای یا خوشه ای را نام برد.
10- قلمرو پژوهش
الف- قلمرو موضوعی: در طرح تحقیق حیطه موضوعی موضوع و مساله پژوهش باید بطور کلی و همچنین بطور خاص و جزئی بیان شود.
ب- قلمرو مکانی: محیط پژوهش مکانی است که تحقیق در آن انجام می شود. محیط پژوهش بایستی به دقت توصیف شود و معلوم گردد که پژوهش در چه مکانی صورت می گیرد. در ثوصیف محیط پژوهش و ویژگی های آن باید دلیل انتخاب آن محیط برای انجام پژوهش مورد نظر را توضیح داد و استدلال نمود که چرا محیط انتخابی، محیط مناسبی برای انجام این پژوهش است.
ج- قلمرو زمانی: با توجه به انجام پژوهش در دامنه زمانی خاصی و اهمیت زمان در جمع آوری داده ها و همچنین ارائه یافته های پژوهش در طرح تحقیق قلمرو زمانی به شکلی واضح و روشن مورد توجه و اشاره قرار می گیرد.
11- روش و ابزار گردآوری داده ها
برای جمع آوری داده های مورد نیاز یک پژوهش به روش ها و راههای مختلف عمل می شود. ابزار گردآوری داده ها وسیله ای است که به پژوهشگر کمک می کند تا داده های لازم را جمع آوری و ثبت نماید. رایج ترین ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ها، برگه مشاهده، برگه مصاحبه و فیش ثبت مطالعات و اطلاعات می باشد. پژوهشگر برحسب روش تحقیق مورد نظر خود و نوع داده هایی که قصد جمع آوری آنها را دارد، تصمیم می گیرد که از چه ابزاری برای گردآوری داده های خود استفاده کند. برای اطمینان از مناسب بودن ابزار گردآوری داده ها، لازم است این ابزار مشخصات و ویژگی های معینی را دارا باشد و محقق نکات زیر را در مورد آنها مد توجه قرار دهد:
1-پژوهشگر می تواند از ابزار گردآوری داده های موجود که قبلاً توسط دیگران تهیه و تنظیم شده است، استفاده کند و یا خود به تولید ابزاری مناسب مبادرت نماید.
2-در هر صورت میزان ضرایب روایی و پایانی ابزار گردآوری داده ها باید معین و مشخص بوده و این ضرایب نیز به لحاظ مفاهیم آماری قابل قبول باشد.
3-چنانچه پژوهشگر از ابزار گردآوری داده های تنظیم شده توسط دیگران استفاده می کند باید مطمئن باشد که محتوای آن با فرهنگ و روحیات مردم جامعه مورد تحقیق مناسب است.
4-در صورتی که در محتوای ابزار گردآوری داده ها تغییر داده شود باید روایی و پایانی آن مجدداً تعیین شود.
5-حساسیت ابزار گردآوری داده ها نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد. به عبارت دیگر، طبقه بندی داده ها و یا طبقه بندی جواب های سئوالات و یا واحد و مقیاس اندازه گیری داده ها باید آنقدر دقیق باشد که بتواند تفاوت های کوچک بین واحدهای مورد پژوهش را معلوم دارد.
6-چگونگی استفاده از ابزار مورد نظر برای گردآوری داده های تحقیق باید معلوم و مشخص باشد. به عبارت دیگر، باید مشخص شود که محقق چگونه، درچه موقعیتی، در چه محیطی، در چه زمانی، از چه کسانی و توسط چه فردی از این وسیله برای جمع آوری داده های مورد نیاز استفاده خواهد کرد. در واقع محقق با در نظر گرفتن متغیرهای مطرح شده در مسئله و موضوع تحقیق و نیز به لحاظ روش انجام پژوهش خویش، بخوبی و وضوح اقدامات ضروری جهت جمع آوری داده های مورد نیاز و نیز ترتیب آنها را توصیف می کند.
12- روش تحلیل داده ها
اطلاعاتی که با استفاده از ابزار گردآوری داده ها به دست می آید، احتمالاً واقعیت و یا انعکاسی از واقعیت است. برای مثال، وقتی سن افراد سئوال می شود داده های واقعی به دست می آید؛ اما اگر از کسی در مورد حادثه ای که شاهد آن بوده است، سئوال شود انعکاسی از واقعیت حاصل می گردد. در پژوهش معمولاً از هر دو نوع داده ها استفاده می شود. به همین دلیل در تجزیه و تحلیل و سپس تفسیر داده های کسب شده نمی توان با قاطعیت اذعان داشت که داده های به دست آمده چیزی یا امری را ثابت می کند. بلکه می توان گفت: «داده های به دست آمده چنین نشان می دهند»، «این طور به نظر می رسد»، «امکان دارد»، «پیشنهاد می کند»، «می توان حدس زد و احتمال داد که»... و غیره.
برای اینکه پژوهشگر بتواند داده های پژوهش را تجزیه و تحلیل و سپس تفسیر کند، باید از روشهای آماری استفاده نماید. لذا، پژوهشگر برای انتخاب روش آماری مناسب، جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده، لازم است:
اولاً، شناخت کافی از داده های تحقیق اخیر داشته باشد، یا به عبارت دیگر ویژگی های داده های خود را بداند.
ثانیاً، از روش های آماری که در پژوهش های علوم انسانی مورد استفاده قرار می گیرند اطلاع کافی داشته باشد.
این روش ها، اجمالاً دو نوع هستند؛ یکی آمار توصیفی و دیگری آمار استنباطی. آمار توصیفی شرایط موجود را توصیف می کند. بدین ترتیب که محقق از طریق به دست آوردن فراوانی، اندازه های گرایش به مرکز، شاخص های پراکندگی، رسم نمودار و غیره، متغیرهای مورد مطالعه را توصیف می کند. در حالی که، محقق با استفاده از روش های آمار استنباطی، عملکرد یا ارتباط بین دو یا چند متغیر و یا رابطه علت و معلولی آنها را مورد بررسی قرار می دهد و یا پیش بینی می کند.
به عبارت دیگر، محقق به کمک آمار استنباطی، نه فقط به آنچه که هست پی میبرد بلکه در می یابد که در صورت تغییر یک متغیر، در متغیر دیگر چه اتفاقی خواهد افتاد. همچنین براساس داده های جمع آوری شده درباره یک گروه کوچک، استنتاج ها و تعمیم هایی درباره گروه های مشابه و یا بزرگتر به عمل می آورد.
13- محدودیت های پژوهش
در هر پژوهشی متغیرهای ناخواسته و مزاحم دیگری نیز وجود دارند که نوعی از محدودیت ها را در پژوهش به وجود می آورند؛ بدین معنی که کنترل برخی از متغیرهای ناخواسته و مزاحم در اختیار پژوهشگر نیست. لذا، این متغیرها نیز باید مشخص شوند و پژوهشگر آگاهی خود را از تأثیر این متغیرها بر نتایج تحقیق نشان دهد. این متغیرها و چگونگی تأثیر آنها بر نتایج پژوهش در قسمت «محدودیت های خارج از کنترل پژوهشگر» ذکر می گردد.
بنابراین، ملاحظه می گردد که محدودیت های هر موضوع پژوهش دو نوع (قابل کنترل و غیر قابل کنترل) هستند و در قسمت محدودیت های موضوع پژوهش تحت دو عنوان جداگانه آورده می شوند. باید به خاطر داشت، همان گونه که برای نوشتن مسئله و موضوع، اهداف، فرضیه ها و سئوالهای ویژه پژوهش، معیارهای مشخصی وجود دارد، محدودیت های موضوع پژوهش نیز باید به صورت مناسبی نوشته شوند. به عبارت دیگر، در نوشتن محدودیت ها نیز لازم است نکاتی مراعات شود. این نکات عبارتند از:
1-محدودیت های پژوهشی باید به صورت جمله های کامل نوشته شود.
2-محدودیت ها باید به روشنی و وضوح معلوم باشد.
3-لازم است مشخص شود که چرا و چگونه این متغیر بر نمونه پژوهش، گردآوری داده ها و یا نتایج یافته ها تأثیر می گذارد (در اینجا بسیار مناسب است که از نوشته های دیگران برای حمایت از گفته های خود استفاده کرد و جمله را به صورت مستند بیان نمود).
4- پژوهشگران باید تا حد امکان و به طور منطقی متغیرهای ناخواسته را تحت نظر بگیرند و یا آنها را کنترل کنند و به اصطلاح برای خود محدودیت قایل شوند. در صورتی که این عمل، مسئله و موضوع پژوهش را به طور غیرمنطقی محدود کند و یا پژوهشگر نتواند یا نخواهد متغیر ناخواسته و مزاحمی را کنترل کند، لازم است آن را در قسمت محدودیت های خارج از کنترل مرقوم دارد.
5-در مواردی که متغیر ناخواسته به طور کامل قابل کنترل نباشد و تنها بتوان آنها را به طور نسبی کنترل کرد، نیز لازم است در قسمت «محدودیت های خارج از کنترل پژوهشگر» ذکر گردد. در این حالت باید قید شود که این متغیر به طور نسبی قابل کنترل است و نیز این کنترل نسبی چگونه اعمال می شود.
14- تعریف واژه ها واصطلاحات
اگر به مسئله و موضوع پژوهش انتخابی خود دقت کنید، متوجه خواهید شد که مسئله و موضوع شما دارای تعدادی واژه و اصطلاح است. از آنجا که بسیاری از واژه ها و اصطلاحات، معانی گوناگونی دارند، محقق در کاربرد آنها در تحقیق خود ناگزیر به تعریف آنهاست. زیرا، ممکن است در بعضی موارد واژه یا اصطلاح ویژه ای مفهومی را به خواننده عرضه کند که اصولاً مورد توجه محقق نباشد، یا احتمالاً واژه و اصطلاح خاصی برای خواننده، بیگانه و نامفهوم باشد. بنابراین و با توجه به لزوم گویایی و ساده نویسی گزارشات تحقیقی، محقق موظف است:
اولاً،این گونه واژه ها و اصطلاحات را در طرح تحقیق خود هم به لحاظ نظری[6] (تعریف مفهومی) و نیز از حیث عملی[7] (تعریف عملیاتی) تعریف کند.
ثانیاً، در حد امکان از واژ ها و اصطلاحات یکسان، در بیان هر قسمت از تحقیق استفاده نماید تا در کلیه مراحل تحقیق منظور او از به کار بردن واژه و اصطلاحی خاص برای خواننده مشخص و زوشن باشد.
ثالثاً، اگر در بیان اهداف، فرض ها یا سئوال های ویژه و نیز در سایر قسمت های تحقیق ناچار به استفاده از واژه ها و اصطلاحات جدیدی است، تعریف آنها را نیز باید در قسمت تعریف واژه ها و اصطلاحات بیاورد.
هدف از تعریف نظری واژه ها و اصطلاحات آن است که پژوهشگر یک مفهوم و واژه را به وسیله مفاهیم دیگر تعریف کند. این تعریف یک استنباط ذهنی و تجریدی از واژه هاست و باید ریشه در نوشته ها و نظریه های موجود داشته باشد و به طور علمی بیان شود. بهترین روش آن است که وازه ها و اصطلاحات را براساس تعریفی که توسط صاحب نظران در هر رشته ارایه شده و به کار میرود، تعریف نمود. برای برخی از واژه ها با توجه به اینکه در زندگی روزمره به کار می روند و تقریباً معنی آشکاری دارند، در مقالات و نوشته ها تعریف مشخصی موجود نیست؛ لذا در این قبیل موارد می توان از فرهنگ لغات برای تعریف آنها استفاده کرد. در حد امکان باید تعریف نظری انتخاب شده (برای یک واژه یا اصطلاح) با کاربرد عملی آن در پژوهش مورد نظر ارتباط معنی داری داشته باشد.
اما منظور از تعریف عملیاتی واژه ها و اصطلاحات، آن است که محقق در این تعریف به مشخص ساختن حدود یک متغیر و تعیین حوزه عملیاتی آن، تعیین معیارها و ملاک تجربی و عملی جهت اندازه گیری و سنجش آن متغیر به طریقی که در پژوهش مورد نظر مد توجه محقق باشد، مبادرت می کند. تعریف عملیاتی بایستی به صورت دقیق و با کلمات ساده و واضح بیان شود، به طوری که معنی آن برای همه خوانندگان یکسان باشد. به عبارت دیگر، تعریف عملی باید طوری نوشته شود که همه جنبه های مربوط به آن واژه و اصطلاح را مشخص کند، به گونه ای که خوانندگان نتوانند برداشت های متفاوت از آن پیدا کنند.
به خاطر داشته باشید که تعریف عملیاتی واژه ها و اصطلاحات باید براساس تعریف نظری آنها باشد. برای مثال، اگر مراد فراهم سازی تعاریف نظری و عملی برای واژه «رضایت شغلی» باشد. محقق باید ابتدا آن را به صورت نظری تعریف کند تا مشخص شود، چه ذهنیتی از این واژه دارد و سپس آن را به گونه عملیاتی تعریف نماید تا معلوم گردد در این پژوهش خاص، منظور او از این واژه چیست.
یک عمر خوشبختی
یک عشق الهی
یک دنیا آروزی خوب
یک کریسمس شاد
برای تو دوست خوبم ، لطفا امضا کن !
تا برای همشون ، هر روز آمین بگم !
کریسمس مبارک
پیشرفت علمی در هر جامعه ای زمینه ساز رشد و تعالی در سایر مولفه های آن جامعه خواهد بود. هرچه دانشگاهیان و محققان در یک کشور فعال تر بوده و در مناسبات اجتماعی اثرگذارتر باشند، امید به آینده در آن کشور افزایش خواهد یافت.
خوشبختانه در چند سال اخیر تولیدات علمی کشور ما رشد فزاینده و قابل توجهی داشته و ایران عزیز را در جمع کشورهای پیشرو در مرزهای دانش قرار داده است.
* نمودار تغییرات شاخص Scientific and technical journal articles
نمودار زیر روند تغییرات شاخص «Scientific and technical journal articles» که یکی از شاخص های مهم توسعه محسوب می شود را از سال 1980 تا سال 2009 نمایش می دهد :
* داده های این نمودار توسط بانک جهانی اعلام شده و در پایگاه tradingeconomics.com منتشر شده است.
طبق تعریف، این شاخص بیانگر تعداد مقالات علمی منتشر شده در رشته های فیزیک، زیست شناسی، شیمی، ریاضیات، پزشکی بالینی، تحقیقات زیست پزشکی، مهندسی و فن آوری، زمین شناسی و هوا فضا می باشد.
ما نیز به عنوان عضو کوچکی از جامعه علمی کشور، این روند رو به رشد را به فال نیک می گیریم و به شما پژوهشگران پر تلاش افتخار می کنیم.
دست در دست هم دهیم به مهر - میهن خویش را کنیم آباد
فهرست مطالب
|
عنوان |
صفحه |
چکیده 9
مقدمه و پیش گفتار 11
1. بیان مسئله 14
2. اهداف مطالعه 15
1.1. هدف کلی 15
1.2. اهداف جزئی 15
3. سوالات تحقیق 15
4. فرضیه 16
فصل نخست : کلیات (مروری بر مطالعات)
1.1. تعریف واژه ها 18
1.2. درباره آب 18
1.2.1. بهداشت آب 18
2.2.1. خواص آب آشامیدنی 21
3.2.1. اثرات آلودگی آب بر انسان 24
4.2.1. آب سالم و پاکیزه 25
1.3. اختلالات شیمیائی آب 26
1.4. روش ها و لزوم تصفیه آب 28
1.5. ناخالصی های آب 29
1.6. حذف برخی از مواد اضافی موجود در آب 31
1.7. منابع تامین آب 34
1.8. آلودگی آب 35
فصل دوم : مواد و روش ها
2.1. مواد و روش ها 41
2-1-1. حجم نمونه ها (تعداد نمونه ها) 41
2-1-2. نوع مطالعه 42
2-1-3. جمعیت مورد مطالعه 42
2-1-4. روش نمونه گیری 42
2-1-5. چگونگی تجزیه و تحلیل داده ها 43
2-1-6. روش انجام مطالعه 43
فصل سوم : نتایج و یافته ها
1.3. جداول 45
2.3.دیاگرام ها 50
فصل چهارم : بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات
1.4. بحث 56
2.4. پیشنهادات 57
فهرست منابع 58
فهرست جداول
جدول 1-1 : طبقه بندی سختی آب 39
جدول 3-1 : نتایج آنالیز شیمیایی آب زیر زمینی شهرستان سمنان فصل بهار سال 1389 45
جدول 3-2 : نتایج آنالیز شیمیایی آب زیر زمینی شهرستان سمنان فصل تابستان سال 1389 46
جدول 3-3 : نتایج آنالیز شیمیایی آب زیر زمینی شهرستان سمنان فصل پاییز سال 1389 47
جدول4-3 : نتایج طبقه بندی آب بر اساس خوردگی محاسبه شده بر حسب شاخص خوردگی آب زیر زمینی شهرستان سمنان در سال 1389 48
جدول 5-4 : نتایج طبقه بندی آب بر اساس TDS آب زیر زمینی شهرستان سمنان در سال 1389 48
جدول6-3 : نتایج طبقه بندی آب بر اساس EC آب زیر زمینی شهرستان سمنان در سال 1389 49
جدول7-3 : نتایج طبقه بندی آب بر اساس TH آب زیر زمینی شهرستان سمنان در سال 1389 49
فهرست اشکال
شکل 2-1 : نقشه شهر سمنان در استان ......................................................................................................... 42
شکل 3-1 : دیاگرام Piper برای تمام چاههای مورد بررسی شهرستان سمنان سال 1389 (الف: فصل بهار، ب: فصل تابستان، ج: فصل پاییز) ................................................................................................................................. 51
شکل 3-2 : دیاگرام Schoeller برای تمام چاههای مورد بررسی شهرستان سمنان سال 1389 (الف: فصل بهار، ب: فصل تابستان، ج: فصل پاییز) ....................................................................................................................... 52
شکل 3-3 : دیاگرام Stiff برای تمام چاههای مورد بررسی شهرستان سمنان سال 1389 (الف: فصل بهار، ب: فصل تابستان، ج: فصل پاییز) ................................................................................................................ 53
شکل 3-4 : دیاگرام Ion Balance برای تمام چاههای مورد بررسی شهرستان سمنان سال 1389 (الف: فصل بهار، ب: فصل تابستان، ج: فصل پاییز) ............................................................................................................. 54
چکیده
امروزه احداث شبکه های گسترده و متنوع تأمین و توزیع آب در شهرها و روستاها، امری رایج و عادی شده است. اهمیت این گونه تأسیسات زمانی محسوس می گردد که امکان ارائه خدمات مناسب فراهم نشود و یا خدمات در مقاطعی قطع گردد.آب از جمله حساس ترین و فراگیرترین نیازهائی است که به طور مستقیم و غیرمستقیم اجتماعات بشری را به خود وابسته کرده است. توسعه اجتماعات و پدیدار شدن روستاها، شهرها و کلان شهرها همواره نحوه بهره گیری از منابع ذیقیمت آب را با تغییر و تحول روبه رو کرده است. امروزه احداث شبکه های گسترده و متنوع تأمین و توزیع آب در شهرها و روستاها، امری رایج و عادی شده است. اهمیت این گونه تأسیسات زمانی محسوس می گردد که امکان ارائه خدمات مناسب فراهم نشود و یا خدمات در مقاطعی قطع گردد. اگر در عالم تصور شبکه لوله کشی شهری مانند کلان شهر تهران را به دور از وجود ساختمان ها و بناهای گسترده و رفیع شهر تجسم کنیم مشاهده می گردد که شبکه ای به هم تنیده، متنوع و پیچیده از لوله های مختلف به صورت افقی و عمودی در عرصه ای به وسعت حدود 70000 هکتار گسترش یافته است(1).
امروزه، مشکلات کیفیت منابع آب مهمتر از کیفیت آب منابع هستند. تعدادی از عوامل موثر روی تغییر ویژگیهای کیفیت منابع آب شامل زمین شناسی، پسابها و دفع فاضلاب می باشند. در این پژوهش، بررسی وضعیت کیفیت آب زیرزمینی برای مصرف خانگی با نرم افزار Aq.QA انجام گرفت و تیپ شیمیایی منابع مشخص گردید. کیفیت شیمیایی منابع آب زیرزمینی شهر سمنان توسط 45 نمونه آب از کل حلقه چاه های شهر سمنان و توابع در بازه زمانی 9 ماهه از فروردین تا آذر سال1389 مورد بررسی قرار گرفتند. تغییرات متغیرهای کیفیت شیمیایی آب برحسب سه فصل بهار، تابستان و پاییز نیز مورد بررسی قرار گرفتند. 13 متغیر ویژگی کیفیت شیمیایی آب چاه زیرزمینی شامل کدورت، دما،Ph ، هدایت الکتریکی (EC)، کلرباقیمانده،کل جامدات محلول (TDS)، سختی دائم، سختی کل (TH)، قلیائیت کل، کلرور، سولفات، منیزیوم وکلسیم می باشند. نتایج آزمایشات با استاندارد ایران مقایسه و دیاگرام های شیمیایی آب با نرم افزار ترسیم شد. تیپ آب، تعادل آنیون-کاتیون، مشخصات شیمیایی آب (قلیایی) و مشخصات شیمیایی آب (حداقل و حداکثر متغیرها) به ترتیب با دیاگرام Stiff، دیاگرامIon balance، دیاگرامPiper و دیاگرام Schoeller برای غلظت میانگین به تفکیک فصل برای منبع چاه آب زیرزمینی مورد بررسی و مقایسه قرارگرفتند. تیپ آب در 11% نمونه ها سولفات کلسیم می باشد.گستره حرارت و pH به ترتیب 23-12درجه سانتیگراد و 2/8-8/6 در 45 نمونه بود. نمونه های فصل تابستان pH قلیایی داشتند. گستره EC و TDS به ترتیب 2210-370 (مجاز و خوب) میکرومو درسانتیمتر و 185-1100 (کمی شور و شیرین) میلیگرم در لیتر در 45 نمونه بود. نمونه های فصل پاییز هدایت الکتریکی بیشتری داشتند. گستره TH720-1600 (خیلی سخت و سخت) میلیگرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم در 45 نمونه بود. نمونه های فصل بهار سختی کل زیادتری داشتند (2).
نحوه ارسال مقاله برای مجلات بین المللی
معمولا ارسال مقاله برای مجلات خارجی به سه نوع صورت می پذیرد:
1. ازطریق سیستم آنلاین؛
2. از طریق ایمیل به سردبیر؛
3. از طریق سایت مجله.
در حال حاضر بیشتر مجلات بین المللی معتبر از سیستم آنلاین ارسال مقاله استفاده می کنند. موسسه آی اس آی تحت برندScholarOne خدمات دریافت مقاله از محقق و تحویل آن به دفتر مجله را انجام می دهد. به ازای تحویل هر 100 مقاله در سال، 3000 دلار و به ازای تحویل 200 مقاله در سال 6000 دلار دریافت می کند. بدین ترتیب که شما در سایت زیر وارد می شوید و همانند ایجاد یک ایمیل در یاهو یا گوگل، ثبت نام می کنید و یک نام کاربری و رمز عبور برای خود تعریف می کنید. هر مجله نام کاربری و رمز عبور جداگانه می خواهد. این آدرس سایت است:
http://mc.manuscriptcentral.com/???
به جای علامت سوال ها، نام اختصاری یا چند کاراکتر دیگر که به مجله مربوط می شود قرار می دهند. به مثال های زیر توجه کنید:
Journal of Service Management:
http://mc.manuscriptcentral.com/josm
Public Management Review:
http://mc.manuscriptcentral.com/rpxm
موسسه الزیویر هم سیستم خاص خودش را دارد. به آدرس زیر:
دوستان، لازم نیست که این آدرس ها را سرچ کنید، هر مجله توی سایتش دقیقا نوشته که چطوری می توانید برایش مقاله بفرستید. در مورد الزیویر مثال زیر را ببینید:
Energy Policy
در هر دو سیستم، هم نام مجله مشخص شده و هم نام انتشاراتی که قرار است مجله را چاپ کند. این سیستم فقط رابط بین دفتر مجله و محقق است. وقتی که مجله آماده چاپ شد آنرا به انتشاراتی تحویل می دهند.
برای ارسال از طریق سیستم آنلاین، شما وقتی وارد سایت شدید، گزینه Submit a New Manuscript را انتخاب کنید.
از این پس، 6 گام (معمولا 6 گام است، ولی در مواردی ممکن است بیشتر باشد) را باید طی کنید. در ابتدا نوع مقاله را انتخاب می کنید:
در گام دوم، عنوان مقاله را وارد کنید:
در گام بعدی مولفین را به ترتیب اسامی وارد می کنید. در این مرحله اگر شما Corresponding Author نباشید، کل اطلاعات به حساب کاربری کسی را که بعنوان مولف مسئول تعریف کرده اید منتقل می شود و شما دیگر نمی توانید ادامه دهید. وقتی که اطلاعات سایر مولفین را وارد کردید، سیستم بطور خود کار برای تمام مولفین حساب کاربری ایجاد می کند و به آنها از طریق ایمیلی که وارد کرده اید اطلاع می دهد.
بعد چکیده را وارد می کنید. مجلاتی که توسط امرالد چاپ می شوند، از شما می خواهد که چکیده را بصورت ساختار یافته و جدا جدا وارد کنید.
در گام بعدی چندین گزینه را باید علامت بزنید، مبنی بر اینکه این مقاله قبلا برای جای دیگری ارسال نشده است و توضیحات اضافی که می خواهید مطرح کنید در قالب Cover Letter. در گام پنجم فایل ها را باید Upload کنید. شکل ها و نمودار ها باید جدا باشند اما در متن باید مشخص کرده باشید مثال Insert Fig 1 here. در فایل اصلی که قرار است داوری شود به هیچ عنوان از مولفین نباید اطلاعاتی باشد یا در متن اشاراتی شده باشد که مشخص شود مولفین چه کسانی هستند (با عنوان Manuscript without Author Information). چون داوری بدون نام انجام می شود. نام مولفین و ارتباط سازمانی آنها (Affiliation) در فایل جداگانه ای بعنوان Title Page می آید. معمولا فایل اصلی باید با حاشیه زیاد (مثلا 3cm) و با فاصله خطوط زیاد (Double Space) باشد. یک فایل هم تهیه کنید که تمام اطلاعات مولف، متن مقاله، شکل ها و نمودارها در آن باشد. نام این فایل را Manuscript with Author Information بگذارید و با عنوان Supplementary Information بارگذاری کنید.
وقتی که تمام فایل ها را بارگذاری کردید، به گام آخر بروید که در آن گزینه زیر در منوی اصلی فعال می شود:
Submissions Waiting for Author"s Approval
و گزینه پیش روی شما است، یکی pdf و دیگری html که اگر هر کدام را بزنید، یک فایل پی دی اف یا اچ تی ام ال از تمام چیزهایی را که بارگذاری کرده اید به شما نشان می دهد. وقتی که pdf مقاله را تایید کردید، گزینه Submit فعال می شود. تا این مرحله هر کاری کا انجام داده اید در تمام مراحل 6 گانه، فقط اطلاعات در سیستم ذخیره می شوند و به دفتر مجله ارسال نمی شوند، یعنی شما می توانید Logout کنید و در زمان دیگری برگردید و به کارتان ادامه دهید. این چیز خوبی است، یک مقاله درپیت از یک جایی پیدا کنید و دقیقا توی فرمتی که در Author"s Guideline گفته در بیاورید؛ یعنی حاشیه اش را زیاد کنید، شکل ها و نمودار هایش را جا نمایید و نام مولفین را در فایل جداگانه ای بیاورید. بعد بصورت تمرینی همه اینها را وارد کنید، اما در مرحله ششم، گزینه Submit را کلیک نکنید. بعد به منوی اصلی بازگردید (Author Dashboard) و کل مقاله را Delete کنید.
برگردیم به ادامه Submission، خلاصه در گام ششم وقتی که Submit را کلیک کردید مقاله به دفتر مجله ارسال می شود و شما دیگر نمی توانید تغییر دیگری در مقاله بدهید. از این به بعد، هر بار می توانید به سایت مراجعه کرده و وضعیت مقاله را ببینید.
معمولا این مراحل را طی می کند:
1. Awaiting Editorial Office Check
2. With Editor
3. Under Review
4. Accept، Reject، Major Revision و Minor Revision.
ولی شما منتظر همون Reject باشید. چون این یک چیز عادی است در مقاله نوشتن و معمولا هم به دلیل انتخاب مجله نامناسب اتفاق می افته. اگه پذیرش هم گرفت، چه بهتر.
2. روش دوم ارسال، ایمیل مستقیم به سردبیر است؛ یعنی بعضی از مجلات یک ایمیل مشخص می کنند که باید مقاله را ضمیمه کرده و به آن ایمیل بفرستید. نامه ای محترمانه در متن ایمیل بنویسید بعد بفرستید. دفتر مجله به شما پاسخ می دهد که در آن ایمیل کد مقاله شما را نیز می فرستد. بعد از حدود دو ماه دوباره ایمیل بزید و کد مقاله را هم حتما در ایمیل قید کنید.
3. روش سوم: در موارد نادری هم دفتر مجله یک قسمت در سایت قرار می دهد که رویش نوشته Browse و یک قسمت دیگر هم Submit. وقتیBrowse را کلیک کنید بعدش هم سابمیت را بزنید مقاله به دفتر نشریه ارسال می شود، بدون اینکه اثری ار مقاله در سایت باشد یا چیزی به شما ایمیل کنند.
